Đó là câu nói tôi chợt nghe được từ 1 người mẹ nói với bạn cô ấy khi đứa con trai cô ấy chạy nhảy vui đùa va vào 1 tiếp viên đang bưng nước. Dù ly nước bị đỗ, cô tiếp viên vẫn lấy tay đỡ cậu bé và từ tốn khuyên nhủ “chỗ này hẹp lắm, không chạy chơi ở đây được”. Lúc này, đứa bé có vẻ khựng lại, không vui lắm, nhìn về phía mẹ mình, còn người mẹ đã nhanh chóng nói lớn “trẻ con chơi tí có sao”. Đứa trẻ như được tiếp lời, hất khỏi tay người tiếp viên và tiếp tục chạy chơi như không có gì.
“Trẻ còn nhỏ không biết gì”
Đây là cách thường được dùng giải thích cho các hành động chưa đúng của trẻ của 1 số cha mẹ. Tuy nhiên, khoa học lại chứng minh ngược lại. Trẻ con có thể học cách nhìn hành vi, lời nói người lớn làm ngay từ nhỏ để làm thước đo cho phát triển hành vi của trẻ. Và chính cha mẹ là người có sự ảnh hưởng lớn nhất đến trẻ. Trẻ con có thể chưa đủ nhận thức đúng sai, nhưng người lớn thì có. Thực ra chúng ta đôi lúc biết rõ hành vi đó sai, nhưng chính sự yêu thương, bao che chỉ làm “thước đo sai” cho trẻ học hỏi và phát triển.
Trở lại câu chuyện đầu bài. Bạn có nghĩ người mẹ đó không đủ sáng suốt để biết rằng hành vi va vào người khác, thậm chí làm đổ ly nước là sai. Thực ra cô ấy hiểu đó là sai, nhưng cách bao che cho con hay do sợ phải chịu trách nhiệm về ly nước mà cô ấy đã tước mất cơ hội dạy con mình bài học quan trọng để con cô ấy học được yêu mến. Không chỉ vậy, cô ấy cũng vô tình dạy cho con mình bài học sai “thiếu trách nhiệm và không biết nhận ra lỗi”. Thực tế những đứa trẻ trong tình huống này là đáng thương hơn là đáng trách. Đúng là các con chưa đủ nhận thức đúng sai, nhưng cha mẹ chúng dù biết nó sai nhưng vẫn cố làm cho là đúng. Các con vẫn được gieo vào đầu những suy nghĩ lệch lạc này thì làm sao các con phát triển hành vi đúng, làm sao các con sống tốt và được yêu mến.
KHI NÀO NÊN DẠY TRẺ CÁCH CƯ XỬ ĐÚNG?
Khi nào nên dạy trẻ cách cư xử đúng
Ngược với suy nghĩ của 1 số cha mẹ về “trẻ con biết gì đâu”, TS. Smith cho biết dạy trẻ cách cư xử đúng nên bắt đầu sớm khi trẻ được sinh ra bởi vì trong 6 năm đầu đời trẻ đã bắt đầu học và phát triển hành vi và phần lớn sẽ tiếp tục sau đó.
Những cách cư xử đúng quan trọng cha mẹ nên dạy trẻ từ sớm
- Khái niệm về giữ im lặng, nhận biết khi nào cần giữ im lặng như khi mẹ hay người lớn đang nói, khi ở nơi cần im lặng (VD, nhà thờ). Có thể dạy trẻ cách giảm âm lượng.
- Khái niệm về chạm nhẹ. Trẻ con có thể học được cách đánh vào tay từ người lớn như cách gây chú ý, nhưng thường không nhận ra lực đánh là nên mạnh hay nhẹ. Do đó, đôi lúc trẻ đánh bạn rất đau chỉ vì trẻ muốn gây chú ý cho bạn. Dạy trẻ cách đánh nhẹ hơn hoặc cách khác để gọi mẹ. Khi nào có thể gọi mẹ.
- Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, trẻ cần được bắt đầu dạy khái niệm về bữa ăn. Sau 3 tuổi, trẻ nên được khuyến khích ngồi ăn cùng gia đình, để trẻ học cách ăn, thái độ đúng khi ăn.
- Các hành vi như nhận và trao đồ từ người lớn bằng 2 tay nên dạy khi trẻ từ 2 tuổi.
- Các câu nói đầy đủ chủ ngữ vị ngữ nên được dạy sau 3 tuổi và sớm hoàn thiện sau 6 tuổi. Trong thời điểm này, trẻ có thể bắt đầu du nhập các từ nói tục từ giới trẻ… đến 10 tuổi, cha mẹ nên giúp trẻ thay đổi bằng các từ đúng hơn.
- Từ 2 tuổi, trẻ sớm học được cách hành vi, lời nói trong xã hội như xếp hành, chen lấn, nói lớn tiếng, dùng từ tục tĩu… Do đó, cách hành xử, lời nói của cha mẹ là rất quan trọng vì trẻ sẽ nhìn vào bạn để học và làm theo.
DẠY TRẺ CƯ XỬ ĐÚNG KHI Ở NƠI CÔNG CỘNG?
Trẻ con không thể tự biết cách hành xử đúng nơi công cộng nếu không được bạn chỉ cách. Do đó, bạn nên:
- Thiết lập 1 bộ quy tắc và giới hạn khi ra ngoài. VD, ở quán café thì con được chơi ở đâu, nói những gì, âm lượng ra sao. Ở siêu thị, thì con không được làm gì, nên làm gì. Có thể dạy trẻ điều này khi đọc sách cho trẻ.
- Hướng dẫn trẻ ở những nơi thường đi đến. VD, trẻ lấy đồ quá nhiều bỏ vào giỏ khi đi siêu thị chỉ vì ham chơi, thì bạn yêu cầu trẻ bỏ lại từng nơi trẻ lấy.
- Khi trẻ cư xử chưa đúng mực và gây ảnh hưởng đến người khác. Điều bạn nên cho trẻ hiểu là cách bạn đáp ứng với tình huống này như thế nào. Lấy ví dụ ở đầu bài, bạn nên chạy đến hỏi thăm và xin lỗi cô nhân viên thay vì chỉ tập trung vào trẻ. Lúc này trẻ sẽ nhìn cách bạn làm và thái độ của bạn, trẻ bắt đầu học cách nhận ra hành vi và thái độ cô nhân viên. Khi đó, bạn nên khuyến khích trẻ xin lỗi hay tỏ thái độ quan tâm đến cô ấy. Đừng nôn nóng nếu trẻ không làm theo bạn, nhưng cách bạn đang làm là có giá trị rất lớn với trẻ sau này. Sau đó, bạn quay lại trẻ và nhắc trẻ về bộ quy tắc tại quán café, và các giới hạn liên quan.
