TRẢI NGHIỆM CÓ HẠI THỜI THƠ ẤU CỦA TRẺ

“Dạy con ra trò với những hình phạt đánh, mắng chửi” là một cách làm hoàn toàn không khoa học. Trên thực tế, nếu nhìn vào khía cạnh phân tích não bộ, các việc làm trên sẽ ví như 1 “cơn sang chấn động đất” đủ mạnh có thể gây tổn thương 1 phần não bộ. Vết thương hằn trên da thịt trẻ sẽ lành, nhưng vết nứt và sự đứt gãy trong các liên kết tế bào thần kinh ở một vùng nào đó trong não bộ sẽ là khiếm khuyết theo trẻ cả đời. Có những khiếm khuyết phát triển thành tự kỉ, overactive (kích động); ám ảnh tự chỉ thị. Những hậu quả này sẽ diễn ra trong bóng tối của não bộ, và từ từ hiện ra khi bé lớn hơn, khi lập gia đình. Ví dụ, một bé gái từ nhỏ bị cha ngược đãi, hay say rượu đánh mẹ và bé. Bé lớn bình thường, học giỏi, thành đạt, nhưng khi lập gia đình, đời sống vợ chồng làm tái hiện lại khoảnh khắc bạo hành ngày xưa (do một phần não bộ đứt gãy và nằm khuất sau nhiều năm), cô bé trở nên dễ bất hòa với chồng, và hay gay gắt với con cái. Hậu quả là gia đình tan rã. Nếu nhìn lại con số thống kê khoa học trong 20 năm gần đây, con số tan rã gia đình do có tiền sử bạo hành trong tuổi thơ các bé là con số đáng báo động.

Đây là một ví dụ mà tôi tin chắc rằng bạn nào cũng từng trải nghiệm, mà mang lại cho bạn 1 chuỗi cung bậc cảm xúc từ THÍCH – TÒ MÒ – NHÀM CHÁN – BỰC NHỌC – BÙNG NỔ.

Trong khi đó, trẻ con cũng có cung bậc cảm xúc giống bạn trong vi dụ này, nhưng cung bậc của bé là như thế này: THÍCH 1 – TÒ MÒ – THÍCH 2 – TÒ MÒ – THÍCH 3 – TÒ MÒ -THÍCH 4 -… – THÍCH ĐỦ.

Ví dụ tôi sẽ đưa ra là: Chắc bạn đã từng thắc mắc “Tại sao con tôi cứ chạy lòng vòng từ chỗ tôi ngồi đến 1 cái bàn lên 2 bậc thang cười ở đó, rồi chạy xuống cười với tôi một cách thích thú. Ban đầu tôi rất vui vì bé vui, nhưng bé làm cả chục lần như vậy. Đối với bé, bé vui mỗi lần quay lại vì mỗi lần bé ghép được 1 mảnh trong não bộ, do đó mỗi chuỗi quay lại bé cảm thấy vui khác nhau và không nhàm chán. Đối với tôi, tôi thấy hơi chán, mà có vẻ làm phiền những người xung quanh, tôi lo sợ ánh mắt mọi người nhìn tôi và bé kì dị, do đó, tôi ngăn bé làm. Bé vẫn làm, tôi giữ bé lại, bé khóc, đẩy tôi ra. Tôi giận hơn, dùng dằng bé hơn và kết thúc một câu nói ” im ngay, về chỗ ngồi, nếu không, đi về nhà ngay “. Bé khóc, tôi bế xốc bé về và còn hăm dọa bé “về nhà sẽ cho ăn roi”.

Cha mẹ có nên nghiêm khắc với trẻ khi trẻ ương bướng không?

Câu trả lời là nên, nhưng không phải theo cách phạt hay mắng. GS. Glaser, BV Great Ormond Street từng nhấn mạnh: Nếu cha mẹ nào nghĩ phạt và la mắng là làm bé ngoan hơn là một suy nghĩ nên bỏ hoặc dừng lại vì nó không khác gì một tội ác, nhưng lại không có tính răn đe hay giáo dục.

Trẻ không thể phân biệt đúng sai, do đó cha mẹ đừng cố gắng làm điều này. Cha mẹ nên tạo một chuỗi lập lại 1 cách xử lý để thể hiện điều cha mẹ không muốn và muốn trẻ làm vì lúc này não trẻ là bức tranh ghép. Mỗi ngày một mảnh ghép lại, đến khi ghép đủ 1 bức tranh thì trẻ sẽ phản ứng. Điều này là cho trẻ hiểu được điều mà cha mẹ hài lòng và không hài lòng. Trẻ sẽ ngoan hơn.

Trẻ có thể hiểu đúng sai. Bạn nên giải thích mỗi lần bé làm sai và ngăn việc bé làm sai bằng cách đưa bé ra khỏi khu vực bé đang làm sai. Nếu bé khóc thì để bé khóc, bạn hãy đi làm một việc khác. Khi bé bình tĩnh hơn, bạn hãy cho bé biết điều bé làm sai và tại sao bạn không đồng ý.

Đối với các bé “cứng đầu”, bạn đừng tranh cãi hay cố giải thích khi bé cứng đầu. Bạn nên im lặng, và cho bé “chỉ lệnh” về thời gian kết thúc để bé suy nghĩ đến việc kết thúc hành động nào đó. Có thể dùng tiếng chuông điện thoại để làm vật nhắc nhở về thời gian. Sau đó, cho bé sự lựa chọn để bé có thời gian lựa chọn. Hãy luôn cho bé thời gian giải thích và lựa chọn, và nếu bé không chịu kết thúc, thì bạn vẫn kết thúc một khi chỉ lệnh đã đưa ra.

Ví dụ: Con có 5 phút nữa để dẹp đồ chơi, bây giờ con nên sắp xếp chơi để kết thúc trong 5 phút cuối của con nhé –> Đó là chỉ lệnh. Khi chỉ lệnh qua, bạn nên kết thúc trò chơi và hỏi bé muốn dẹp cùng mẹ không. Nếu bé vẫn không muốn dẹp cùng bạn hoặc không đồng ý dẹp, bạn vẫn đi dẹp đồ chơi.

Nhiều bạn sẽ thắc mắc: Liệu khi nào cần đưa hình phạt cho trẻ. VD. Nếu không dẹp trong 5 phút sẽ không được chơi 1 ngày. Thực ra việc đưa hình phạt là chúng ta không thực sự phạt trẻ, mà đó là cách chúng ta cho trẻ 1 cách lựa chọn khó hơn khi phải buộc trẻ bắt đầu nghĩ về nó. Nếu suy nghĩ theo cách này, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn. Nguyên tắc chung luôn lấy trẻ làm trung tâm và chịu trách nhiệm cho mọi hành vi của trẻ. Do đó, tùy vào mỗi tình huống mà bạn sẽ thay đổi cách ra điều kiện lựa chọn. Hơn hết là sự kiên định trong mọi sự thực thi của bạn. Chính điều này mới là chìa khóa thành công.

Không ai có thể cản được ngọn lửa trong bạn khi bạn giận dữ, lúc bạn cảm thấy mệt mỏi, lúc bạn cảm thấy quá phiền phức với sự ương bướng của trẻ. Có một cách đơn giản bạn chỉ cần nghĩ đến: Hãy thoát ra cảm xúc đó bằng cách vứt bỏ tình huống, chạy ra khỏi trẻ chỉ 3 phút, bạn sẽ bình tĩnh hơn. 3 PHÚT bình tâm sau cơn giận dữ là chìa khóa mang đến tương lai của con bạn và là cánh cổng đóng sập lại tội ác bạo hành của bạn lên con mình.

Note:

Danya Glaser (2014) The effects of child maltreatment on the developing brain, Medico-Legal Journal, 82 (3) pp. 97 – 111

Government of South Australia, Parenting SA (2015) Discipline (0 – 12 years) Parent Easy Guide 2.

Keywords: Early physical abuse, discipline, physical punishment