Có những lúc, chúng ta tưởng mình đang “nói cho con hiểu” — nhưng thật ra, ta chỉ đang ra lệnh để con nghe lời.
Khoa học hành vi cho thấy: trẻ không học được gì từ nỗi sợ hay mệnh lệnh, mà học từ sự kết nối, hướng dẫn và tôn trọng.
AFFILIATION – GẮN KẾT CẢM XÚC ĐỂ TRẺ CẢM THẤY ĐƯỢC THUỘC VỀ
Trẻ chỉ hợp tác khi cảm thấy được hiểu, được yêu, và được thuộc về.
Thay vì ra lệnh, hãy bắt đầu bằng sự đồng cảm – đó là ngôn ngữ giúp trái tim con mở ra.
Ví dụ: Khi con thất bại, đừng nói “Con làm dở quá” hay “Tại sao con sai hoài vậy?”
Hãy nói: “Mẹ biết con buồn vì điều đó, mình cùng nghĩ cách khác nhé.”
💡 Theo Thuyết Tự Quyết (Self-Determination Theory, Ryan & Deci, 2017), “gắn kết” là nhu cầu tâm lý cơ bản giúp con phát triển sự an toàn cảm xúc và khả năng điều chỉnh hành vi tích cực.
STRUCTURE – GIỚI HẠN RÕ RÀNG VÀ NHẤT QUÁN
Yêu thương không có nghĩa là để con muốn gì cũng được.
Trẻ cần quy tắc, luật lệ và giới hạn rõ ràng để cảm thấy an toàn và học cách tự kiểm soát.
Cấu trúc giúp trẻ biết điều gì được chấp nhận, điều gì không, từ đó hình thành năng lực tự kiểm soát và cảm giác an toàn
Nhưng giới hạn chỉ có ý nghĩa khi được đặt ra với sự tôn trọng, chứ không phải áp đặt.
Ví dụ: “Con có thể chơi thêm 5 phút nữa, sau đó mình cần dọn đồ để ăn tối nhé.”
💡 Structure hiệu quả trong việc giúp trẻ hiểu về “năng lực” (competence) – nghĩa là trẻ hiểu mình có khả năng làm chủ hành vi trong khuôn khổ an toàn, chứ không bị kiểm soát.
AUTONOMY SUPPORT – TÔN TRỌNG VÀ KHUYẾN KHÍCH TÍNH TỰ CHỦ
Khi cha mẹ lắng nghe góc nhìn của con, giải thích lý do và cho phép con lựa chọn trong phạm vi hợp lý, con sẽ hình thành động lực nội tại và trách nhiệm với bản thân.
Ví dụ: Thay vì “Mặc áo này đi!”, hãy nói “Trời hôm nay lạnh đấy, con muốn mặc áo len xanh hay áo khoác đỏ?”
💡 Hỗ trợ tự chủ giúp con phát triển tư duy độc lập – điều làm nên khả năng tự quyết và trưởng thành bền vững.
Nuôi dạy con không phải là cuộc đua để hoàn hảo, mà là hành trình để yêu thương đúng cách.
Bởi cuối cùng, thành công ngoài kia chẳng còn ý nghĩa gì, nếu ta thất bại trong việc nuôi dạy con nên người – Jacqueline Kennedy
Notes
Mageau, G. A., et al. (2022). How-to Parenting Program: A randomized controlled trial evaluating its impact on parenting. Journal of Applied Developmental Psychology, 79, 101383.
Joussemet, Mireille et al. (2018) How to talk so kids will listen & listen so kids will talk: a randomized controlled trial evaluating the efficacy of the how-to parenting program on children’s mental health compared to a wait-list control group. BMC pediatrics vol. 18,1 257.
