Tạo môi trường sống lành mạnh cho trẻ như thế nào ?

Tôi đã gặp nhiều người mẹ đến từ những xuất phát điểm khác nhau nhưng với người mẹ này chị có 1 sức hút kì lạ. Chị quan tâm và biết rõ mọi vấn đề của con. Và chị yêu cầu phải hiểu tường tận 1 vấn đề trước khi áp dụng cho con của mình.

Để trả lời sự quan tâm của chị về chậm nói, tôi bắt đầu 1 số câu hỏi về lối sống của bé. Có lẽ lúc này, bạn sẽ cười rằng: đứa trẻ nhỏ mới 2.5 tuổi có gì đâu ngoài ăn ngủ mà nói chi đến lối sống? Tuy nhiên, bạn biết không! Nuôi con ngày nay không chỉ là cho ăn, lo cái ngủ, dạy dỗ là đủ. Bạn cần phải biết cách tạo môi trường sống lành mạnh cho trẻ. VD, trẻ có được giao tiếp, vui chơi? Trẻ có chơi điện thoại/ipad? Bao lâu trẻ chơi những thiết bị trên ngày?

Đến nay, chúng ta có đủ bằng chứng để nói rằng: Lối sống của 1 đứa trẻ lúc nhỏ sẽ quyết định nguy cơ bệnh trẻ có khi lớn dần? Điển hình như việc sử dụng các thiết bị điện tử sớm và nguy cơ chậm nói ở trẻ nhỏ.

Khi hỏi về thời gian sử dụng thiết bị màn hình điện tử, người mẹ đã nói rằng: Bé rất thích xem 1 số chương trình video trên Ipad. Thực ra bé chỉ xem khi mẹ làm việc hoặc khi bé cùng mẹ đi trên các phương tiện công cộng như bus, train để tránh bé làm ồn mọi người.

Có lẽ chúng ta ít nhiều cũng cảm thấy trẻ con ngày nay có nguy cơ chậm nói cao hơn! Quan tâm liệu nguyên nhân nào có thể gây ra điều này?

Trở lại câu hỏi của người mẹ là “tại sao con chị có thể bị chậm nói?” Để trả lời câu hỏi của người mẹ, tôi dẫn chứng 1 nghiên cứu thú vị tôi đọc cho chị xem:

“Tôi không rõ, có lẽ bạn cần chờ kết quả bên chuyên gia trị liệu ngôn ngữ vào tuần tới. Tôi chỉ có thể chia sẻ với bạn về 1 nghiên cứu tôi đọc về ảnh hưởng của sử dụng thiết bị điện tử có màn hình quá sớm và gây ảnh hưởng đến chậm nói ở trẻ trước 5 tuổi.”

Tôi giải thích rằng: lúc trẻ bắt đầu học nói (thường giữa 12- 18 tháng tuổi), thì việc tạo các kết nối giữa 2 vùng Broca và Wernicke trong não bộ là rất quan trọng. Để tạo được kết nối 2 vùng này thì việc trẻ nghe những cuộc trò chuyện của cha mẹ với nhau, cha mẹ trò chuyện với bé là rất quan trọng. Khi đó, trẻ sẽ học được âm, từ, và khoảng dừng giữa 2 người khi giao tiếp với nhau mặc dù trẻ chưa nói được. Việc học này bắt 2 vùng này hoạt động mãnh mẽ. Khi chúng đủ mạnh mẽ thì sẽ giúp trẻ phát triển tiếng nói để diễn đạt suy nghĩ của trẻ. Đó là cách mà trẻ học nói. Do đó, cha mẹ được khuyên là trò chuyện 2 chiều với trẻ từ sớm. Trong gia đình, 2 vợ chồng cũng nên thường xuyên giao tiếp với nhau, cùng nhau chia sẻ nói chuyện với trẻ. Đó là cách để tạo kết nối myeline giữa 2 vùng quan trọng này. Trẻ sẽ tự nhiên nói khi đã đủ.

Ngược lại, trẻ dưới 3 tuổi không phân biệt được những thứ đang chiếu lên màn hình là thế giới thật. Nghĩa là trẻ có thể nhìn trái táo trên màn hình để đọc là apple (quả táo), nhưng đưa trái táo thật trẻ không thể lôi từ apple để nói. Điều đó có nghĩa nếu trẻ dành quá nhiều thời gian trên màn hình trong thời điểm học nói thì trẻ sẽ không phân biệt được âm, từ, cũng như hiểu khoảng dừng trong giao tiếp hội thoại. Tất cả có giá trị là con số 0 với trẻ. Khả năng để kết nối 2 vùng trên là ít ỏi và ngôn ngữ trẻ có thể bị ảnh hưởng.

Thực vậy, người mẹ đã chia sẽ rằng: em rất quan tâm đến bé, nhưng do công việc nên ít giao tiếp với bé và cũng ít trò chuyện với chồng em (vì chồng chị cũng đi làm). Thấy bé thích các chương trình trên ipad, em tưởng sẽ giúp bé đỡ chán.

Tôi trấn an chị rằng: đừng quá lo lắng! Đây chỉ là điểm để chúng ta cùng nhận ra. Chúng ta sẽ cần phải chờ kết quả vào tuần sau. Tuy nhiên, nó không phải là quá trễ để bắt đầu can thiệp. Bắt đầu với việc dành thời gian trò chuyện với bé hơn là điều quan trọng sau buổi này tư vấn này.

Thông thường buổi tư vấn của tôi tầm 45 phút, nhưng sự ham hiểu biết và quan tâm đến sức khỏe của con chị làm buổi nói chuyện kéo dài đến 60 phút nhưng tôi cảm thấy vui vì chị ấy đã hiểu rõ vấn đề và sẽ có hướng giải quyết tốt nhất. Tôi nghĩ mọi người chúng ta cũng cần 15 phút thêm vào này để hiểu hơn về con cái chúng ta khi các bé đang phát triển rất nhanh từng ngày.

Note

Hutton JS, et al. Associations Between Screen-Based Media Use and Brain White Matter Integrity in Preschool-Aged Children [published correction appears in JAMA Pediatr. 2020 May 1;174(5):509]. JAMA Pediatr. 2020;174(1):e193869.