Khi nói đến sự phát triển của trẻ, không phải cứ quan tâm trẻ nặng bao nhiêu kí, cao bao nhiêu cm mà còn 1 yếu tố “liệu trẻ có đang phát triển nhận thức tốt hay không?”Cha mẹ chúng ta ít để ý đến phát triển phần này của trẻ, đôi lúc quên vai trò của cha mẹ không chỉ là nuôi dưỡng ăn uống, mà còn dạy dỗ. Bạn biết không, trẻ chậm phát triển nhận thức có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển trí não của trẻ khi lớn.
Vậy, làm sao để đánh giá liệu trẻ có đang phát triển nhận thức tốt hay không?
Có 3 lĩnh vực sẽ được đánh giá phát triển:
Phát triển nhận thức về đồ vật của trẻ:
- Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ các đồ vật và ít có khả năng cảm thông hoặc chia sẻ với người khác.
Cột mốc phát triển bình thường trong lĩnh vực này:
+ Trước 2 tuổi: Trẻ biết sử dụng một số đồ vật đơn giản như công cụ. Ví dụ, trẻ có thể sử dụng chăn để kéo một vật đến gần hơn.
+ Từ 2 đến 3 tuổi: Trẻ có thể nói tên và chỉ chính xác các đồ vật quen thuộc quanh nhà.
+ Từ 3 đến 4 tuổi: Trẻ có thể bắt chước các hoạt động liên quan đến đồ vật, như chơi đồ hàng nhà bếp hoặc bế búp bê giống như cách bạn làm hàng ngày.
+ Từ 5 đến 7 tuổi: Trẻ hiểu và có thể mô tả chức năng của nhiều loại đồ vật.
3 CÁCH GIÚP PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC VỀ ĐỒ VẬT Ở TRẺ:
- Chơi với đồ vật và khám phá: Cung cấp cho trẻ nhiều loại đồ vật để chơi và khám phá. Các trò chơi như xếp chồng, ghép hình, và chơi đồ hàng không chỉ giúp trẻ hiểu về chức năng và đặc điểm của đồ vật mà còn phát triển kỹ năng vận động tinh và khả năng giải quyết vấn đề. Hãy khuyến khích trẻ thử nghiệm với các đồ vật theo cách sáng tạo để khám phá các tính năng và cách sử dụng khác nhau.
- Tương tác và mô tả: Khi trẻ chơi với đồ vật, hãy cùng trẻ thảo luận về các đặc điểm và chức năng của chúng. Ví dụ, khi chơi với một chiếc xe đồ chơi, bạn có thể giải thích về bánh xe, động cơ và các bộ phận khác. Sử dụng ngôn ngữ mô tả để giúp trẻ nhận biết và phân loại đồ vật, từ đó mở rộng vốn từ vựng và hiểu biết về thế giới xung quanh.
- Hoạt động và trò chơi nhập vai: Khuyến khích trẻ tham gia vào các trò chơi nhập vai, như đóng vai bác sĩ, đầu bếp, hoặc thợ sửa chữa. Trong những trò chơi này, trẻ sẽ sử dụng các đồ vật để mô phỏng các tình huống thực tế, giúp trẻ hiểu rõ hơn về chức năng và cách sử dụng của các đồ vật trong cuộc sống hàng ngày. Những hoạt động này không chỉ phát triển nhận thức về đồ vật mà còn cải thiện kỹ năng xã hội và giao tiếp của trẻ.
Phát triển Nhận thức về Tâm trí (Lý thuyết Tâm trí)
Khu vực ảnh hưởng nếu phần này bị chậm phát triển:
Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc quản lý cảm xúc và kém giao tiếp xã hội.
Cột mốc phát triển bình thường trong lĩnh vực này:
- Trước 8 tháng tuổi: Trẻ thể hiện sự thích thú với khuôn mặt con người, khả năng nhìn qua gương, phản ứng với giọng nói lên xuống của cha mẹ, theo dõi âm thanh, tiếng động, và các vật thể chuyển động, đồng thời có khả năng theo dõi ánh nhìn của người khác.
- Từ 9 đến 12 tháng tuổi: Trẻ có khả năng chú ý lắng nghe người xung quanh và có hành động chỉ trỏ sơ khai (ví dụ: chỉ vào một vật thể hoặc sự kiện).
- Từ 1 đến 2 tuổi: Trẻ hiểu các cảm xúc đơn giản như buồn, vui, giận, v.v.
- Từ 2 đến 3 tuổi: Hầu hết trẻ có thể nói về các sự kiện trong quá khứ và thảo luận về các sự kiện xảy ra trong tương lai.
- Từ 3 đến 4 tuổi: Trẻ có thể hiểu cách thao túng suy nghĩ của người khác bằng cách nói dối hoặc mách lỗi người khác. Tuy nhiên, hành vi này không phải xuất phát từ ý định xấu mà là quá trình học cách tác động vào suy nghĩ của người khác.
- Từ 5 đến 7 tuổi: Trẻ có thể thảo luận về cách để chơi mà không mắc lỗi, tránh các hoạt động có thể dẫn đến thất bại, hoặc chọn không tham gia nếu cảm thấy có thể thua. Trẻ cũng có thể nói về các trạng thái suy nghĩ phức tạp hơn như biết lập kế hoạch và tập trung.
3 CÁCH GIÚP PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC VỀ TÂM TRÍ (LÝ THUYẾT TÂM TRÍ) Ở TRẺ:
- Khuyến khích trò chơi nhập vai và tưởng tượng: Trò chơi nhập vai giúp trẻ hiểu và thể hiện các trạng thái tâm lý của người khác. Ví dụ, khi trẻ đóng vai bác sĩ, thầy giáo, hoặc bất kỳ nhân vật nào khác, trẻ sẽ phải nghĩ đến cách mà các nhân vật cảm thấy và hành động trong các tình huống khác nhau. Trò chơi này giúp trẻ phát triển khả năng đặt mình vào vị trí của người khác và hiểu các cảm xúc, suy nghĩ, và động cơ của họ.
- Thảo luận về cảm xúc và suy nghĩ: Hãy tạo cơ hội để trẻ nói về cảm xúc của mình và của người khác trong các tình huống cụ thể. Khi trẻ trải qua các tình huống xã hội, hãy hỏi trẻ cảm thấy như thế nào và tại sao, cũng như cách mà người khác có thể cảm thấy. Ví dụ, khi trẻ xem một câu chuyện, bạn có thể hỏi trẻ cảm thấy nhân vật chính như thế nào hoặc tại sao nhân vật lại hành động như vậy. Điều này giúp trẻ hiểu và phân tích cảm xúc và suy nghĩ của người khác.
- Sử dụng các câu chuyện và sách: Đọc sách và kể chuyện cho trẻ có thể giúp trẻ hiểu về các trạng thái tâm lý khác nhau. Các câu chuyện thường mô tả cảm xúc và suy nghĩ của các nhân vật, giúp trẻ phát triển khả năng nhận thức về tâm trí qua việc phân tích các hành động và cảm xúc của nhân vật trong câu chuyện. Hãy thảo luận về các tình huống trong câu chuyện và yêu cầu trẻ diễn đạt cảm xúc và suy nghĩ của các nhân vật để tăng cường khả năng hiểu biết về tâm lý.
Hiểu về toán học
Khu vực ảnh hưởng nếu phần này bị chậm phát triển: năng lực toán học sẽ bị ảnh hưởng và thiếu suy nghĩ logic và phân tích vấn đề tốt.
Cột mốc trẻ phát triển bình thường trong lĩnh vực này:
- 0 đến 6 tháng tuổi: Cảm nhận thế giới số. Trẻ sơ sinh có khả năng nhận biết các nhóm nhỏ vật thể (thường là từ 1 đến 3) mà không cần đếm, được gọi là “subitising.” Đây là nền tảng cho việc học toán sau này.
- 7 đến 12 tháng tuổi: Hiểu sâu hơn về số lượng. Trẻ bắt đầu hiểu khái niệm “nhiều hơn” khi nhận biết một nhóm đồ vật lớn hơn là “nhiều.” Khả năng này quan trọng cho việc hiểu số và các phép toán sau này.
- 13 đến 18 tháng tuổi: Khởi đầu của việc đếm: Trẻ bắt đầu khám phá thế giới đếm số, thường bắt đầu với việc đếm đến hai. Đây là bước quan trọng để nắm bắt các khái niệm về số.
- 19 đến 24 tháng tuổi: Nhận biết số. Sau sinh nhật thứ hai, trẻ có thể bắt đầu nhận biết các con số, kết nối giữa số đã nghe với số đã thấy.
- 25 đến 26 tháng tuổi: Hiểu về số lượng “một” và “hai”: Trẻ bắt đầu hiểu giá trị số lượng của một và hai, nhận biết rằng một đại diện cho một vật thể và hai đại diện cho hai vật thể.
- 2 đến 2,5 tuổi: Nhận biết hình dạng cơ bản: Trẻ bắt đầu phân biệt các hình dạng đơn giản như vuông, tròn, và tam giác, là bước đầu tiên để hiểu các mối quan hệ không gian.
- 2,5 đến 3 tuổi: Phân loại và nhóm: Trẻ bắt đầu nhóm các vật dựa trên đặc điểm chung như màu sắc, kích thước, hoặc hình dạng, tạo nền tảng cho việc hiểu các tập hợp.
- 3 đến 5 tuổi:
+ 3 tuổi: Tương ứng một – một: Trẻ bắt đầu hiểu rằng mỗi vật trong một tập hợp tương ứng với một số khi đếm, quan trọng cho độ chính xác trong việc đếm.
+ 3 tuổi: Hiểu khái niệm kích thước và số lượng: Trẻ bắt đầu hiểu các khái niệm so sánh kích thước và số lượng như to và nhỏ, nhiều và ít.
+ 4 tuổi: Đếm đến 20: Trẻ bắt đầu thành thạo việc đếm đến 20, tạo nền tảng cho sự hiểu biết phức tạp hơn về số học.
+ 4 đến 5 tuổi: Hiểu các mẫu đơn giản: Trẻ bắt đầu nhận biết, tạo và mở rộng các mẫu đơn giản, hỗ trợ cho việc suy nghĩ logic và giải quyết vấn đề.
- 5 đến 6 tuổi:
+ Giới thiệu về cộng và trừ: Trẻ bắt đầu hiểu cơ bản về cộng và trừ, sử dụng các vật thể hoặc ngón tay để giải quyết các bài toán đơn giản.
+ Hiểu về thời gian: Trẻ bắt đầu hiểu khái niệm thời gian, nhận biết các chuỗi sự kiện và có thể theo dõi các hoạt động hàng ngày dựa trên thời gian.
+ Nhận biết tiền xu cơ bản: Trẻ bắt đầu nhận biết các đồng xu cơ bản và hiểu giá trị của chúng, đặt nền tảng cho kỹ năng tài chính sau này.
+ Nhận biết số từ 0 đến 100: Trẻ trở nên thành thạo trong việc nhận biết các số từ 0 đến 100, quan trọng cho việc hiểu số và giá trị vị trí.
3 CÁCH GIÚP TRẺ PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC VỀ TOÁN HỌC:
- Tạo Cơ Hội Đếm và Phân Loại Trong Cuộc Sống Hàng Ngày: Tích hợp đếm và phân loại vào các hoạt động hàng ngày của trẻ. Ví dụ, khi đặt bàn ăn, hãy đếm số dĩa và muỗng, hoặc khi chơi, hãy yêu cầu trẻ phân loại đồ chơi theo màu sắc hoặc kích thước.
- Sử Dụng Trò Chơi và Hoạt Động Tương Tác: Sử dụng các trò chơi giáo dục như xếp hình, đồ chơi xây dựng, và các trò chơi toán học đơn giản. Các trò chơi này có thể bao gồm việc đếm, phân loại, tạo mẫu và giải quyết vấn đề cơ bản.
- Khuyến Khích Trẻ Tham Gia Vào Các Hoạt Động Đếm và Tính Toán: Sử dụng sách toán học và tài liệu học tập phù hợp với độ tuổi để giới thiệu các khái niệm số học cơ bản như đếm, cộng và trừ. Có thể sử dụng thẻ số, bảng đếm, và trò chơi số học.
