“Sự trưởng thành cảm xúc” gần đây là 1 khái niệm mới được nhiều sự quan tâm trong giáo dục trẻ nhỏ. Trưởng thành cảm xúc là một tập hợp “chính mùi” các khả năng cho phép trẻ em hiểu và quản lý phản ứng của mình khi gặp phải các tình huống bị kích thích cảm xúc.
Tại sao trẻ cần trưởng thành cảm xúc?
Trưởng thành cảm xúc giúp trẻ:
- Hình thành mối quan hệ tốt trong gia đình và xã hội.
- Phục hồi tốt sau những thất vọng hoặc buồn bã (tức là xây dựng khả năng kiên cường).
- Vượt qua sự chán nản và biết cách quản lý cảm xúc khi tức giận.
HIỂU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN TRƯỞNG THÀNH CẢM XÚC Ở TRẺ
Trước khi các khu vực trong não bộ của trẻ phát triển để điều hoà và quản lý cảm xúc, trẻ cần sự hỗ trợ từ chính người chăm sóc trẻ, ở đây là cha mẹ của trẻ. Đó là lí do, trẻ cần bạn dỗ dành, yêu thương, quan tâm, giúp trẻ bình tĩnh lúc nhỏ. Theo thời gian, trẻ sẽ học cách tự bình tĩnh hơn, kiểm soát tốt hơn nhưng vẫn cần sự giúp đỡ, yêu thương, cảm thông từ cha mẹ, gọi là đồng điều chỉnh. Cuối cùng, trẻ sẽ đạt đến mức tự điều chỉnh. Nếu thiếu sự yêu thương, thiếu chia sẻ, thiếu giao tiếp từ cha mẹ, sự trưởng thành cảm xúc của trẻ bị ảnh hưởng lớn.
Dưới đây là 10 thói quen mà cha mẹ có thể vô tình làm trẻ cảm thấy tổn thương và ảnh hưởng đến sự trưởng thành cảm xúc của trẻ, đặc biệt trong độ tuổi từ 1-10 tuổi.
- So sánh con với người khác: Nghiên cứu cho thấy việc liên tục so sánh trẻ với anh chị em hoặc bạn bè có thể gây ra tổn thương tâm lý, làm trẻ cảm thấy thiếu tự tin và ít giá trị. Thay vì so sánh, cha mẹ nên tập trung khuyến khích sự phát triển cá nhân của trẻ.
- Không lắng nghe khi con nói: Trẻ em học cách thể hiện bản thân thông qua giao tiếp với cha mẹ. Khi cha mẹ không lắng nghe hoặc phớt lờ những câu chuyện của trẻ, điều này có thể khiến trẻ cảm thấy bị bỏ rơi và không quan trọng. Lắng nghe là cách cha mẹ thể hiện sự tôn trọng và tình yêu thương dành cho con.
- Quá khắt khe, thiếu lời khen ngợi: Theo tâm lý học hành vi, sự cân bằng giữa phản hồi tích cực và tiêu cực là rất quan trọng. Khi cha mẹ chỉ tập trung vào sai lầm của trẻ mà quên khen ngợi những nỗ lực, trẻ sẽ dần mất đi động lực và cảm thấy mình không đủ tốt.
- Phớt lờ cảm xúc của con: Trẻ em cần được thừa nhận và hướng dẫn cách quản lý cảm xúc. Khi cha mẹ bỏ qua hoặc không thấu hiểu những cảm xúc của trẻ, điều này sẽ dẫn đến cảm giác cô đơn và khó khăn trong việc phát triển kỹ năng điều chỉnh cảm xúc sau này.
- Dành quá nhiều thời gian cho công việc hoặc công nghệ: Các nghiên cứu cho thấy trẻ em cần sự hiện diện và quan tâm của cha mẹ để phát triển lòng tin và cảm giác an toàn. Khi cha mẹ bị cuốn vào công việc hoặc thiết bị công nghệ, trẻ có thể cảm thấy bị bỏ rơi, dẫn đến sự thiếu gắn kết trong mối quan hệ gia đình.
- Thường xuyên la mắng hổ báo, trách móc: Lời nói tiêu cực từ cha mẹ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến lòng tự trọng của trẻ. Theo các chuyên gia tâm lý, sự chỉ trích liên tục không chỉ gây tổn thương mà còn có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn của sự bất mãn và tự ti ở trẻ.
- Không dành thời gian chơi và tương tác với con: Thời gian chất lượng mà cha mẹ dành cho trẻ thông qua các hoạt động vui chơi không chỉ giúp tăng cường sự kết nối mà còn hỗ trợ sự phát triển xã hội và cảm xúc của trẻ. Trẻ cảm thấy được yêu thương và an toàn khi cha mẹ dành thời gian tương tác cùng chúng.
- Phạt con mà không giải thích lý do: Nghiên cứu về kỷ luật chỉ ra rằng trẻ em cần hiểu rõ nguyên nhân của hình phạt để có thể học hỏi từ sai lầm. Khi không có sự giải thích, trẻ sẽ cảm thấy bất công và khó phát triển khả năng tự điều chỉnh hành vi.
- Không tôn trọng ý kiến và sự độc lập của con: Trẻ nhỏ cũng cần không gian để phát triển sự độc lập và thể hiện quan điểm cá nhân. Nếu cha mẹ không tôn trọng những suy nghĩ và lựa chọn phù hợp với lứa tuổi của trẻ, chúng sẽ cảm thấy mình không được đánh giá cao, ảnh hưởng đến sự tự tin và khả năng ra quyết định.
- Không thể hiện tình cảm: Các nghiên cứu về gắn kết gia đình cho thấy rằng trẻ em rất cần sự thể hiện tình cảm từ cha mẹ, như những cái ôm, lời nói yêu thương hay những cử chỉ quan tâm. Sự thiếu hụt này có thể dẫn đến cảm giác cô đơn và không được yêu thương trong giai đoạn phát triển quan trọng.
Để nuôi dưỡng một mối quan hệ gắn kết với con, cha mẹ nên tập trung vào việc lắng nghe con nhiều hơn, thể hiện tình cảm thường xuyên, và tôn trọng cảm xúc cũng như suy nghĩ của trẻ. Hãy nhớ rằng những hành động nhỏ nhưng đều đặn có thể tạo nên sự khác biệt lớn trong cách con cảm nhận tình yêu và sự quan tâm từ cha mẹ.
