Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao bé nhà mình rất thích vuốt tóc mẹ, chạm vào mắt kính của ba, hay liên tục khám phá khuôn mặt bạn bằng đôi bàn tay nhỏ xíu? Hành vi tưởng chừng ngẫu nhiên này thực ra phản ánh một bước phát triển quan trọng của não bộ trẻ.
Từ khoảng 7–8 tháng tuổi, trẻ bắt đầu phát triển khả năng nhận diện và hiểu mối liên hệ giữa hình ảnh và cảm giác thực tế trong không gian ba chiều. Khi trẻ chạm vào tóc mẹ hoặc kính mắt của bố, đó không chỉ là sự tò mò—mà là một cách học hỏi. Trẻ đang tạo ra sự liên kết giữa cái mà mắt nhìn thấy và cảm giác xúc giác khi chạm vào. Qua những trải nghiệm lặp đi lặp lại, não bộ trẻ đang xây dựng một bản đồ ba chiều về thế giới thực, nơi mọi vật đều có hình dạng, độ sâu và kết cấu.
Điều này hoàn toàn khác với trải nghiệm qua màn hình hai chiều , như khi trẻ xem một đoạn video. Trên màn hình, mọi thứ đều phẳng. Trẻ không thể sờ, không thể ngửi, không cảm nhận được trọng lượng hay độ mềm của một vật thể. Chính vì vậy, trẻ nhỏ cần trực tiếp tương tác với thế giới thực để phát triển đầy đủ nhận thức không gian và cảm giác cơ thể.
HIỆU ỨNG THIẾU HỤT VIDEO: VÌ SAO XEM VIDEO ĐỘ TUỔI QUÁ NHỎ KHÔNG GIÚP TRẺ HỌC TỐT?
Các nhà khoa học đã ghi nhận một hiện tượng gọi là Hiệu ứng Thiếu hụt Video. Trong các nghiên cứu điển hình, trẻ em 2 tuổi được chia thành hai nhóm:
- Một nhóm được quan sát trực tiếp cảnh một người lớn giấu đồ chơi trong căn phòng.
- Nhóm còn lại chỉ được xem lại quá trình đó qua màn hình video.
Kết quả cho thấy: chỉ nhóm quan sát trực tiếp mới có thể tìm được món đồ chơi. Nhóm còn lại, dù đã “xem” toàn bộ quá trình, vẫn không thể định vị món đồ trong không gian thực. Lý do? Trẻ chưa đủ khả năng chuyển đổi thông tin từ không gian 2D màn hình sang không gian 3D thực tế. Khả năng này chỉ bắt đầu phát triển rõ rệt từ khoảng 3 tuổi trở lên.
ĐIỀU NÀY CÓ Ý NGHĨA GÌ VỚI TRẺ?
- Mọi va chạm, vấp ngã, cái vuốt tóc hay cái nắm tay của bé không chỉ đơn giản là hành vi — đó là bài học về thế giới thực mà không màn hình nào có thể thay thế.
- Việc để trẻ tiếp xúc sớm và thường xuyên với màn hình — dù chỉ vài phút mỗi ngày — có thể làm trì hoãn khả năng phát triển các kỹ năng tư duy không gian, cảm giác cơ thể và xử lý thông tin thực tế.
LÀM SAO GIÚP TRẺ PHÁT TRIỂN TỐI ƯU NHẬN THỨC VÀ TƯ DUY?
Trẻ dưới 2 tuổi
Không nên tiếp xúc với màn hình như điện thoại, Ipad, TV, ngoại trừ cuộc gọi video tương tác có sự tham gia của người lớn.
Trẻ từ 2–3 tuổi
Nếu dùng thiết bị điện tử, nên có người lớn đồng hành và hướng dẫn để trẻ hiểu đúng nội dung.
Hãy ưu tiên cho trẻ chơi với đồ vật thực, tiếp xúc thiên nhiên, giao tiếp mặt đối mặt, vì đây là nền tảng giúp não bộ phát triển toàn diện nhất trong những năm đầu đời. Khuyến khích hoạt động thực tế; thay vì để trẻ xem video về động vật trên màn hình, hãy khuyến khích chúng chơi với đồ chơi thực tế, đi dạo ngoài trời, và tham gia vào các hoạt động giúp trẻ học hỏi và khám phá thế giới ba chiều thực tế.
Sự tương tác của cha mẹ
Hãy luôn tham gia vào các hoạt động cùng trẻ, trò chuyện và giải thích những gì trẻ thấy trong thế giới xung quanh. Điều này sẽ giúp trẻ phát triển kỹ năng nhận thức và hiểu biết về không gian.
