Bạn biết không! 7 năm đầu đời được xem là rất quan trọng cho sự phát triển não bộ của trẻ. Đó là những năm mà rất nhiều các kết nối thần kinh được phát triển và phụ thuộc lớn vào tương tác, giao tiếp cùng cha mẹ. Sau giai đoạn này não bộ sẽ trải qua giai đoạn cắt tỉa để hoàn thiện và định hình. Do đó, càng nhiều kết nối có giá trị trong giai đoạn này thì trẻ càng có nhiều lợi ích ở giai đoạn sau. Sự đầu tư của bạn không phải tiền bạc trong giai đoạn này, mà chính là thời gian chất lượng bạn có cùng trẻ. Đó chính là số kết nối tế bào thần kinh bạn xây cho trẻ, cũng chính là số kết nối bạn tạo ra để gắn kết bạn và trẻ. Dưới đây là các hoạt động, trò chơi giúp phát triển não bộ cho trẻ từ 0-7 tuổi của ĐH Harvard. Các bạn có thể lưu lại tham khảo và chơi cùng bé
HOẠT ĐỘNG GIÚP PHÁT TRIỂN NÃO BỘ TRẺ TRƯỚC 9 THÁNG TUỔI
1) “Cưỡi ngựa đến Boston” (Trot Trot to Boston)
Đặt bé ngồi trên đầu gối của bạn, quay mặt về phía bạn. Khi bạn đọc bài vè, nhẹ nhàng nhún bé lên và xuống. Bạn có thể làm cho trò chơi thêm vui nhộn bằng cách đọc bài vè rất nhanh hoặc rất chậm: “Cưỡi ngựa đến Boston, cưỡi ngựa đến Lynn. Cẩn thận Lisa [tên bé] kẻo con bị ngã!”
2) “Vỗ Bánh” (Pat-a-Cake)
Hát “Vỗ bánh, vỗ bánh, người thợ làm bánh. Làm cho tôi một cái bánh thật nhanh nào! Cuộn nó, vỗ nó, và đánh dấu với [chữ cái đầu tiên của tên bé], sau đó đặt nó vào lò cho bé và tôi!” Vỗ tay, cuộn và vỗ nhẹ tay bé khi bạn hát. Tăng tốc độ khi bạn hát lại lần nữa!
3) Trò chơi giấu đồ (Hiding Games)
Giấu một món đồ chơi dưới một miếng vải, cốc, hoặc hộp và khuyến khích bé tìm nó. Khi bé có thể tìm thấy nó nhanh chóng, giấu lại, cho bé thấy rằng bạn đã di chuyển nó và khuyến khích bé tìm lại. Khi bé tìm thấy đồ vật, tỏ ra phấn khích và nói, “Lisa đã tìm thấy rồi!” Lặp lại trò chơi miễn là bé còn hứng thú. Nếu bé quay đi hoặc quấy khóc, cố gắng hiểu xem tâm trạng của bé đang muốn nói gì, hoặc bé đang quan tâm đến điều gì. Trò chơi có thể thay đổi!
4) Trò chơi đối thoại (Conversation Games)
Trẻ sơ sinh sáu tháng tuổi bắt đầu phát ra những âm thanh như “ga,” “ma,” và “ba”. Ngồi để bé quay mặt về phía bạn trên đùi và phát ra những âm thanh ngộ nghĩnh. Tạm dừng và chờ xem bé có “trả lời” không. Khi bé bập bẹ, hét lên, hoặc làm một khuôn mặt ngộ nghĩnh, hãy làm lại những âm thanh và khuôn mặt đó. Kể cho bé nghe một câu chuyện có ý nghĩa với bạn. Bạn có thể kể về ngày bé chào đời hoặc một sự kiện quan trọng trong cuộc đời bạn. Trong quá trình kể chuyện, dừng lại và hỏi bé những câu hỏi. Dù bạn sẽ không nhận được câu trả lời “thực sự,” nhưng bé sẽ thêm vào những chi tiết đầy màu sắc của riêng mình.
5) Dickory Dean
Ngồi trên mép ghế hoặc ghế sofa và đặt bé trên đùi bạn. Nhún bé lên xuống khi bạn đọc bài vè, “Có chuyện gì với Dickory Dean?” Sau đó, nâng bé lên cao và nói, “Cậu nhảy ngay vào máy giặt!” Đưa bé trở lại đùi và lắc nhẹ sang hai bên trong khi nói, “Chug, chug, chug, chug” hai lần. Rồi nhún bé và đọc, “Không có gì với Dickory Dean.” Bây giờ, chậm rãi nói, “Cậu ấy nhảy vào khi bẩn…” và thả bé xuống giữa hai đầu gối của bạn. Cuối cùng, kêu lên, “Và cậu nhảy ra khi sạch!” và nâng bé lên cao một lần nữa. Bé sẽ học cách nhớ trò chơi và dự đoán được sự thú vị của các chuyển động!
6) Bé nhìn, bé làm! (Baby See, Baby Do!)
Làm những động tác đơn giản trước mặt bé như vẫy tay, lè lưỡi, hoặc thổi hôn. Trẻ rất thích bắt chước người lớn bằng cách quan sát, nhớ những gì họ làm, chờ đến lượt mình, và sau đó thử bắt chước. Sau này, nếu bé làm động tác trước, hãy bắt chước lại bé!
7) Nó đâu rồi? (Where Is It?)
Tìm một vật an toàn có thể phát ra âm thanh – như một bộ chìa khóa kêu leng keng hoặc một món đồ chơi phát nhạc. Làm âm thanh để thu hút sự chú ý của bé, sau đó giấu vật đó sau lưng hoặc dưới một chiếc chăn. Khuyến khích bé tìm nó bằng cách nói, “Chìa khóa đâu rồi?” Khi bé tìm thấy vật đó, hãy nhiệt tình và nói, “Bi đã tìm thấy rồi!” Thử giấu ở các vị trí khác nhau hoặc sử dụng các vật khác nhau và lặp lại trò chơi cho đến khi bé không còn hứng thú.
8) Boom!
Luân phiên thả một món đồ chơi nhỏ vào một chiếc hộp. Khi đồ chơi chạm đáy, nói, “Boom!” Điều này có thể làm bé cười hoặc vỗ tay vì phấn khích. Sau vài lần, thả đồ chơi vào hộp nhưng không nói gì. Bé có thể cố gắng nói “Boom!” hoặc phát ra âm thanh khác. Nếu bé làm vậy, hãy đáp lại bằng cách nói lại từ đó. Tiếp theo, khuyến khích bé thả đồ chơi vào hộp và cùng nói “Boom!” với bạn.
9) Khám phá cửa hàng tạp hóa (Grocery Store Explore)
Tại chợ, chỉ ra và kể cho bé nghe về các loại thực phẩm khác nhau mà bạn thấy. Hoặc nói về những gì bé đang chỉ vào hoặc để ý. Đó là loại thực phẩm gì? Nó có màu gì? Nó có vị gì hay mùi như thế nào? “Mẹ thấy táo đỏ và táo xanh. Không biết chúng có vị ngọt không nhỉ?” Nếu bé phát ra âm thanh để phản ứng, lắng nghe chăm chú và tiếp tục cuộc thảo luận. Mặc dù trẻ ở độ tuổi này chưa thể đáp lại bằng lời, chúng vẫn học các kỹ năng ngôn ngữ bằng cách lắng nghe bạn.
HOẠT ĐỘNG GIÚP PHÁT TRIỂN NÃO BỘ TRẺ TRƯỚC 2 TUỔI
1) Bé nhìn, bé làm! (Toddler See, Toddler Do!)
Khuyến khích trẻ tập đi bắt chước hành động của bạn khi chơi cùng nhau. Ví dụ, đặt vài con vật đồ chơi vào trong chuồng, xếp vài chiếc xe đồ chơi thành hàng, hoặc xếp chồng các khối và sau đó hạ chúng xuống. Khi bé làm theo, hãy khen ngợi cụ thể: “Wow! Nhìn tháp mà con đã xây kìa!” hoặc “Giỏi lắm! Các xe đã được xếp hàng và sẵn sàng đua!”
2) Khám phá trên sàn (Explore on the Floor)
Việc khám phá môi trường xung quanh là rất thú vị đối với trẻ, dù trẻ đang bò, đứng có sự hỗ trợ, hay bắt đầu tập đi. Tham gia cùng bé một thời gian chơi trên sàn ở mức độ của bé. Nằm dài, ngồi xuống, hoặc quỳ trên sàn gần bé và đặt gối, đệm ghế, hoặc đồ chơi mềm trên sàn giữa hai bạn làm “chướng ngại vật.” Bây giờ, khuyến khích bé khám phá và đến với bạn. Trẻ có thể trèo qua đệm, xếp chúng, mang chúng đi, hoặc thậm chí giả vờ nằm xuống ngủ. Tất cả đều là trò chơi!
3) “Đây là cho con!” (It’s For You!)
Trẻ 1 tuổi bắt đầu hiểu khái niệm chơi tưởng tượng. Một cách đơn giản để khuyến khích chúng là cầm một món đồ chơi (hoặc quả chuối, chiếc giày, hoặc thậm chí chỉ là tay của bạn) đưa lên tai và giả vờ nói chuyện điện thoại với thành viên gia đình hoặc bạn bè. Sau khi cuộc gọi giả vờ kết thúc, làm âm thanh chuông reo, nhưng lần này khi bạn “trả lời” điện thoại, hãy nói rằng có người gọi cho bé! Đặt “điện thoại” lên tai bé và nhắc bé nói “Alo” và trò chuyện.
4) Đổ và đổ đầy (Dump and Fill)
Trẻ rất thích đặt các vật vào trong một cái hộp và đổ chúng ra nhiều lần. (Bạn có thể đã thấy trẻ đổ một giỏ đầy quần áo sạch hoặc một thùng đầy đồ chơi mà bạn vừa cất đi!) Khuyến khích và hướng dẫn hoạt động vui này bằng cách cung cấp cho bé nhiều loại hộp (như bát trộn trống, hộp, hoặc giỏ) và các vật an toàn để đổ đầy chúng, như đồ chơi hoặc tất.
5) Trốn tìm đơn giản (Simple Hide and Seek)
Ở độ tuổi này, trẻ có thể thích tự mình trốn và lắng nghe bạn tìm kiếm một cách lớn tiếng trong khi theo dõi vị trí của bạn trong đầu. Giữ trò chơi thú vị bằng cách phóng đại các chuyển động và lời nói của bạn, tìm ở những nơi ngớ ngẩn, và kể lại cuộc tìm kiếm của bạn: “Bi đâu rồi? Bi có ở dưới bàn không? Không. Bi có ở trên trần nhà không? Không. Bi có ở sau ghế không? Có! Mẹ tìm thấy con rồi!”
6) Giống như bạn! (Just Like You!)
Trẻ ở độ tuổi này có thể bắt đầu thích chơi giả vờ. Chúng có thể diễn lại các hành vi và thói quen mà chúng thấy người lớn hoặc anh chị em làm. Tham gia cùng bé! Nếu bé giả vờ khuấy thức ăn trong bát, nói, “Con đang khuấy gì vậy? Con đang làm bánh à? Mùi thơm quá! Hãy cho nó vào lò nướng nào!” Hoặc, nếu bé giả vờ cho búp bê ăn, nói, “Con chăm sóc em bé tốt quá! Đã đến giờ cho em ợ chưa?” Giúp khuyến khích chơi giả vờ bằng cách cho trẻ những vật an toàn để sử dụng – như chổi, khăn lau bụi, lược chải tóc, nồi và chảo, v.v.
7) Làm việc nhà trở nên thú vị (Making Chores Fun)
Trẻ rất thích giúp đỡ, và bây giờ là lúc để khuyến khích chúng bằng cách biến việc nhà thành trò chơi. Đây là một hình thức chơi vai! Các hoạt động đơn giản như quét sàn, cất đồ chơi hoặc sách, hoặc cho quần áo vào giỏ là rất tốt để luyện tập kỹ năng mới. Làm cho việc nhà trở nên thú vị bằng cách nghe nhạc, đặt hẹn giờ và khuyến khích bé làm nhanh nhất có thể, hoặc biến giỏ đựng quần áo thành rổ bóng rổ và ném quần áo vào. Ban đầu, làm việc nhà cùng nhau và đưa ra chỉ dẫn bằng lời để bé tự tin. Theo thời gian, trẻ có thể tự làm việc nhà – hoặc cùng bạn khi bạn làm việc khác.
8) Trò chơi ngón tay và bài hát (Finger Plays and Songs)
Trẻ nhỏ rất thích các bài hát và vè có động tác tay, đặc biệt khi nhịp điệu thay đổi hoặc có phần bất ngờ. Chúng có thể bắt chước các động tác và nhớ các chuỗi động tác. Trò chơi ngón tay và bài hát có thể tìm thấy trong nhiều ngôn ngữ và văn hóa. “Mở ra, đóng lại,” “Đầu, Vai, Đầu gối và Ngón chân,” và “Bánh Xe trên Xe Buýt” là một số bài hát phổ biến trong tiếng Anh. Bạn có thể tìm thấy nhiều ví dụ về các bài hát kèm theo động tác trên YouTube.
9) Trò chơi trí nhớ (Memory Game)
Tìm ba chiếc cốc và ba vật nhỏ mà bạn có thể giấu dưới cốc, như một chiếc xe đồ chơi, quả bóng nhỏ, hoặc hình con vật. Cho trẻ thấy từng món đồ, nói tên của nó (“Đây là chiếc xe”), và để trẻ thấy bạn giấu nó dưới một trong những chiếc cốc. Sau đó hỏi, “Chiếc xe đâu rồi?” và khuyến khích bé nâng chiếc cốc mà bé nghĩ là chiếc xe đang ở dưới. Nếu bé đúng, khen ngợi và yêu cầu bé tìm món đồ tiếp theo. Nếu bé sai, khuyến khích bé tìm dưới chiếc cốc khác. Thay đổi trò chơi bằng cách thêm hoặc bớt cốc và vật hoặc di chuyển cốc sau khi giấu vật.
10) Trò chơi ghép và phân loại (Matching and Sorting Games)
Trẻ bắt đầu hiểu cách ghép và phân loại các vật giống nhau về màu sắc hoặc hình dạng. Đồ chơi phân loại sẵn có rất tốt, nhưng bạn cũng có thể tự tạo trò chơi. Đặt các miếng giấy màu khác nhau trên sàn, đưa cho trẻ các vật có màu sắc khác nhau và yêu cầu chúng đặt các vật lên miếng giấy có cùng màu. Hoặc, đưa cho trẻ một nhóm nhỏ các vật giống nhau, như con vật đồ chơi. Xem liệu bé có thể nhóm các vật giống nhau lại với nhau không. Kết hợp việc phân loại vào việc dọn dẹp để làm cho việc dọn dẹp trở nên vui vẻ: “Hãy cất hết các khối vào nào!”
HOẠT ĐỘNG GIÚP PHÁT TRIỂN NÃO BỘ TRẺ 2-3 TUỔI
1) Bài hát vận động (Active Songs)
Trẻ lớn hơn thích các trò chơi vận động, nhưng chúng có thể cần nhắc nhở thường xuyên về cách chơi. Những bài hát có động tác cung cấp hoạt động thể chất quan trọng, và lời bài hát nhấn mạnh khi nào và cách di chuyển. Các bài hát vận động có thể tìm thấy trong nhiều ngôn ngữ và văn hóa. “Tôi là Ấm Nhỏ” hoặc “Tôi đi săn gấu” là những bài hát phổ biến trong tiếng Anh. Những bài hát yêu cầu trẻ bắt đầu và dừng lại hoặc chậm lại và tăng tốc, chẳng hạn như Nhảy Đóng Băng/ Tượng Âm Nhạc hoặc Xoay Quanh Vòng Tròn, giúp xây dựng khả năng tự kiểm soát.
2) Trò chơi bắt chước: Theo người dẫn đầu (Imitation Game: Follow the Leader)
Chọn một người làm người dẫn đầu. (Mẹo: Bắt đầu với người lớn.) Các người chơi khác xếp hàng phía sau người dẫn đầu. Người dẫn đầu sau đó di chuyển theo bất kỳ cách nào họ chọn. Họ có thể chạy, nhảy, bò, hoặc đi nhón chân chẳng hạn. Các người chơi khác phải sao chép những gì người dẫn đầu làm, và người dẫn đầu có thể thay đổi động tác bất cứ lúc nào. Người chơi lần lượt làm người dẫn đầu. Bạn có thể chơi với ít nhất hai người chơi hoặc bao nhiêu người chơi tùy ý! Đây là những bài kiểm tra tuyệt vời về trí nhớ, sự chú ý và khả năng tự kiểm soát.
3) Trò chơi đếm (Counting Games)
Trẻ lớn hơn bắt đầu học về số. Hỗ trợ việc học của trẻ bằng cách đếm cùng nhau. Bạn có thể đếm các khối, bậc thang, quả dâu, bánh quy… bất cứ thứ gì bạn sử dụng hoặc nhìn thấy hàng ngày. Cổ vũ hoặc vỗ tay khi trẻ học được cách đếm các số lớn hơn
4) Xếp hình (Puzzles)
Trẻ lớn hơn có thể thích chơi với những bộ xếp hình đơn giản yêu cầu chú ý đến hình dạng và màu sắc. Khi chúng làm việc với bộ xếp hình, hỏi chúng nghĩ về hình dạng hoặc màu sắc nào chúng cần, nơi chúng có thể đặt một mảnh nào đó, hoặc nơi chúng có thể đặt mảnh nếu nó không vừa. Điều này giúp chúng rèn luyện kỹ năng suy nghĩ và lập kế hoạch.
5) Làm người kể chuyện (Be the Narrator)
Kể lại trò chơi của trẻ để giúp chúng học các từ miêu tả hành động của mình. Điều này có thể đơn giản hoặc bạn có thể sử dụng giọng điệu hài hước để bắt chước một bình luận viên thể thao, phát thanh viên tin tức, hoặc người dẫn chương trình trò chơi. Bạn cũng có thể đặt câu hỏi, chẳng hạn như, “Con sẽ làm gì tiếp theo?” hoặc “Mẹ thấy con muốn đặt quả bóng vào lọ. Có cách nào khác để làm điều đó không?”
HOẠT ĐỘNG GIÚP PHÁT TRIỂN NÃO BỘ TRẺ 4-7 TUỔI
1) Nhảy Đóng Băng (Freeze Dance)
Trẻ em cần nhiều cơ hội để vận động. Sân chơi và công viên là nơi tuyệt vời để vui chơi ngoài trời, nhưng nếu không thể ra ngoài, trò chơi Nhảy Đóng Băng đơn giản cũng có thể làm điều đó! Chỉ cần bật nhạc và để trẻ nhảy theo, sau đó dừng nhạc đột ngột. Ngay khi nhạc dừng, tất cả mọi người cần “đóng băng” tại chỗ và đứng yên cho đến khi nhạc bắt đầu lại. Làm cho trò chơi thêm thử thách khi trẻ lớn hơn bằng cách yêu cầu chúng đóng băng ở một tư thế cụ thể, như đứng trên một chân.
2) Simon nói (Simon Says)
Yêu cầu trẻ làm theo chỉ dẫn của bạn để di chuyển, nhưng chỉ khi bạn nói “Simon nói” trước hành động đó. Ví dụ, “Simon nói nhảy lên và xuống!” Kiểm tra sự chú ý của chúng bằng cách gọi ra các chỉ dẫn ngẫu nhiên mà không nói “Simon nói” trước (“Nhảy lên và xuống!” hoặc “Đi hai bước về phía trước!”). Thay đổi tốc độ của trò chơi để giữ cho nó thú vị, và để trẻ thay phiên làm “Simon” khi chúng đã quen với trò chơi. Các trò chơi vận động tương tự bao gồm “Đèn đỏ, Đèn xanh,” “Vịt, Vịt, Ngỗng,” và “Mấy giờ rồi, ông Cáo?”
3) Bingo Đối Lập (Opposites Bingo)
Trò chơi ghép và phân loại vẫn rất thú vị ở độ tuổi này, nhưng hãy thay đổi quy tắc và tăng độ khó để giữ cho trẻ hứng thú. Đây là một ý tưởng: Tự tạo thẻ Bingo hình ảnh của bạn bằng cách vẽ một lưới trên một tờ giấy, sau đó dán các hình ảnh từ tạp chí vào các ô. Trẻ cũng có thể giúp làm việc này! Sử dụng các vật nhỏ như đồng xu làm dấu. Nhưng, thay vì để trẻ đánh dấu vào ô phù hợp trên thẻ của mình, chúng có thể đánh dấu vào ô đối lập với những gì được gọi ra bởi người dẫn. Ví dụ, nếu người dẫn gọi ra “ban ngày,” trẻ có hình ảnh ban đêm trên thẻ của mình sẽ đánh dấu vào ô đó.
4) Trò chơi Tiếp tục Câu chuyện (Continue the Story Game)
Trẻ em thích kể chuyện. Giúp chúng viết ra các từ và khuyến khích chúng minh họa câu chuyện của mình và diễn xuất chúng. Với một nhóm trẻ, hãy thử trò chơi kể chuyện này: Một trẻ bắt đầu câu chuyện, sau đó các trẻ khác lần lượt thêm vào. Điều này yêu cầu chúng chú ý đến nhau, suy nghĩ về các diễn biến có thể xảy ra, và nghĩ ra các bổ sung phù hợp với câu chuyện đang thay đổi.
