Tôi đã chứng kiến cùng một tình huống với hai cách ứng xử rất khác nhau từ hai người mẹ A và B cùng hai bé trai dễ thương trong một bữa ăn tại tiệm thức ăn nhanh:
Người mẹ A nhanh chóng chuẩn bị sẵn mọi thứ cho con: chén tương cà (vì sợ nhầm tương ớt cay), muỗng, nĩa, khăn giấy. Suốt bữa ăn, đứa trẻ liên tục đòi hỏi cái này, cái kia, cảm thấy khó chịu và không hài lòng.
Người mẹ B thì khuyến khích con tự đi lấy muỗng, nĩa, khăn giấy cho mình và cho mẹ. Cậu bé nhầm lẫn chọn phải tương ớt và bị cay, nhưng thay vì khóc hay giận dỗi, cậu vui vẻ chạy đi lấy chén khác, lần này chính xác là tương cà. Người mẹ B còn cảm ơn và khen ngợi con vì đã lấy muỗng nĩa cho mình. Bữa ăn tràn đầy tiếng cười và niềm vui giữa hai mẹ con.
Cùng một tình huống, nhưng cách đáp ứng khác nhau đã tạo nên hai kết quả khác biệt: một đứa trẻ khó chịu, phụ thuộc và một đứa trẻ vui vẻ, tự tin và chủ động. Sự khác biệt ấy đến từ cách hiện diện của cha mẹ.
HIỆN DIỆN KHÔNG PHẢI LÀ BAO BỌC
Cha mẹ nào cũng mong muốn dành cho con điều tốt nhất, nhưng hiện diện quá mức và làm thay con mọi thứ sẽ khiến trẻ:
- Thiếu tự tin và độc lập: Không dám thử làm điều mới vì đã quen có cha mẹ làm giúp.
- Dễ phụ thuộc: Trẻ không học được cách giải quyết khó khăn hay tự đưa ra quyết định.
- Sợ thất bại: Cha mẹ can thiệp quá nhiều vô tình làm trẻ lo lắng khi phải tự mình thực hiện điều gì đó.
Hiện diện đúng cách không phải là kiểm soát, mà là tạo không gian và động lực để trẻ tự lập và trưởng thành. Người mẹ A đã vô tình “làm hết” khiến đứa trẻ không cảm thấy được trao quyền. Trong khi đó, người mẹ B đã tạo điều kiện để con tự thử, tự sai, và học cách vượt qua khó khăn.
HIỆN DIỆN HỢP LÝ THEO TỪNG GIAI ĐOẠN
- Sơ sinh (0-12 tháng): Hiện diện 80-100%
Trẻ cần cảm giác an toàn và yêu thương qua sự gắn bó của cha mẹ. Tuy nhiên, đôi khi trẻ cần thời gian để tự điều chỉnh cảm xúc, không phải lúc nào cũng cần can thiệp ngay.
- Trẻ nhỏ (1-3 tuổi): Hiện diện 50-60%
Đây là giai đoạn trẻ học cách khám phá và tự lập. Cha mẹ nên đứng từ xa quan sát, chỉ hỗ trợ khi thực sự cần thiết. Ví dụ, để trẻ tự ăn hoặc tự chơi dù có thể làm đổ hay thất bại.
- Mầm non (3-5 tuổi): Hiện diện 50%
Trẻ bắt đầu học kỹ năng xã hội và giải quyết xung đột. Cha mẹ nên để con tự trải nghiệm, chơi với bạn bè và học cách ứng xử thay vì can thiệp ngay lập tức.
- Tiểu học (6-12 tuổi): Hiện diện 30-50%
Đây là giai đoạn trẻ hình thành bản sắc cá nhân và sự tự tin. Cha mẹ nên làm người bạn đồng hành, khuyến khích trẻ tự chịu trách nhiệm và đưa ra quyết định.
HIỆN DIỆN ĐÚNG CÁCH: CHA MẸ LÀM GÌ?
- Quan sát và lắng nghe: Lùi lại một bước, quan sát con trước khi can thiệp.
- Tạo cơ hội cho con tự làm: Để trẻ tự thực hiện các nhiệm vụ nhỏ và dần học hỏi từ thất bại.
- Hỗ trợ khi cần thiết: Hiện diện để làm chỗ dựa tinh thần, không phải người giải quyết mọi vấn đề.
- Khen ngợi và công nhận nỗ lực: Đừng chỉ nhìn vào kết quả, hãy ghi nhận nỗ lực và cố gắng của trẻ.
