Nỗi sợ không phải là kẻ thù. Nó là một phản ứng bản năng – có thật, có ích, và đôi khi, rất cần thiết. Điều đáng sợ hơn nỗi sợ, là khi một đứa trẻ không còn tin vào khả năng vượt qua nó.
Tôi không đặt mục tiêu nuôi dạy một đứa trẻ “không biết sợ”. Thay vào đó, tôi mong con mình sẽ lớn lên với một nội tâm vững vàng: biết run rẩy, biết lo âu, nhưng vẫn dám tiến bước. Bởi lòng can đảm không phải là sự vắng mặt của nỗi sợ, mà là khả năng kiểm soát và nắm lấy cơ hội.
Giáo dục con không chỉ là dạy kỹ năng hay truyền đạt kiến thức. Đó là một quá trình tinh tế để vun trồng ý chí, nuôi dưỡng niềm tin và xây dựng năng lực nội tại – những yếu tố sẽ giúp con đủ mạnh mẽ để không lùi bước trước nghịch cảnh, đủ kiên định để không bị cuốn trôi bởi hoang mang, và đủ nhân hậu để không đánh mất chính mình trong những thời khắc khó khăn nhất.
DẠY CON RẰNG: NỖI SỢ LÀ MỘT TRẢI NGHIỆM HỢP LỆ
Nỗi sợ là một trong những cảm xúc căn bản, xuất hiện từ rất sớm trong đời sống con người. Trẻ em không thể – và cũng không nên – bị buộc phải “vượt qua” nỗi sợ bằng cách phủ nhận hay trốn tránh. Ngược lại, điều chúng cần là được chấp nhận cảm xúc ấy như một phần tự nhiên của trải nghiệm sống.
Vì vậy, thay vì nói với con: “Không có gì phải sợ”, tôi học cách ngồi xuống và nói:
“Con thấy sợ, mẹ hiểu. Mẹ cũng từng sợ – và mẹ vẫn đang học cách can đảm mỗi ngày.”
Sự hiện diện bình tĩnh và chân thực của người lớn giúp đứa trẻ điều hòa cảm xúc của mình. Khi một đứa trẻ cảm nhận rằng cảm xúc của mình được thừa nhận, chúng sẽ dần học được cách đứng vững trong nỗi sợ, thay vì bị cuốn đi bởi nó.
CAN ĐẢM KHÔNG ĐẾN TỪ LỜI KHEN, MÀ TỪ NHỮNG LẦN “CON CÓ THỂ LÀM ĐƯỢC”
Giáo dục hiện đại đôi khi quá vội vã trong việc tạo “trải nghiệm tích cực hoàn toàn” cho trẻ, đến mức loại bỏ hoàn toàn những thử thách – nơi nội lực thực sự được rèn luyện. Nhưng lòng can đảm không được xây dựng từ những lối đi dễ dàng. Nó được hình thành từng chút một, qua những lần trẻ được trao cơ hội tự mình đương đầu với điều khó, thậm chí là thất bại.
Khi con vấp ngã, chúng ta không lập tức sửa sai giúp con. Chúng ta nên hỏi:
“Con muốn thử lại theo cách nào?”,
“Lần tới, con có muốn mẹ ở gần hay con tự làm?”
Những câu hỏi ấy không chỉ là kỹ thuật hỗ trợ ra quyết định – mà là một phương pháp dạy con cảm nhận quyền kiểm soát nội tại.
Chính niềm tin rằng “mình có khả năng xoay chuyển hoàn cảnh” là nền tảng sâu xa của sự dũng cảm.
KHẢ NĂNG PHỤC HỒI KHÔNG ĐẾN TỪ VIỆC ĐƯỢC CHE CHẮN, MÀ TỪ LÒNG TIN NƠI CHÍNH MÌNH
Một trong những phẩm chất quan trọng nhất mà tôi mong con mình sở hữu là khả năng phục hồi sau thất bại và nghịch cảnh. Đó là kỹ năng cần nhất vào thế giới ngày nay, khi có nhiều thứ sẽ thay đổi nhanh hơn việc ăn 1 cây kem. Nhưng điều này không đến từ việc cha mẹ “làm mọi thứ cho con”. Ngược lại, nó được vun bồi khi trẻ từng bước trải nghiệm những cảm xúc tiêu cực – và khám phá ra rằng mình có thể chịu đựng, và rồi vượt qua.
Tôi nói với con:
“Sẽ có những lúc con cảm thấy yếu đuối, mệt mỏi. Điều đó không sao cả. Bố mẹ và bất kì ai cũng sẽ có. Điều quan trọng là con vẫn phải bước đi, vẫn phải hành động và vẫn phải quyết định. Không có cơn mưa nào là mãi mãi. Không có đường hầm nào mà đi mãi không tìm thấy ánh sáng. Mẹ tin con sẽ tìm được cách đứng lên.”
Đó không phải là niềm tin mù quáng, mà là một sự đánh giá có cơ sở: mỗi đứa trẻ, nếu được hỗ trợ đúng cách, đều sở hữu tiềm năng phát triển nội lực vững vàng.
Tôi không phủ nhận khó khăn, không làm nhẹ nỗi buồn. Nhưng tôi không để nó kéo dài trong vô nghĩa. Thay vào đó, tôi giúp con phân tích tình huống, gọi tên cảm xúc, nhận diện lựa chọn – và từ đó, từng chút một, tạo dựng năng lực điều chỉnh hành vi trong những trạng thái bất ổn.
LÒNG CAN ĐẢM LÀ MÓN QUÀ KHÔNG AI TRAO, MÀ PHẢI ĐƯỢC GIEO TRỒNG
Chúng ta không thể ngăn cản những cơn giông mà cuộc đời sẽ mang tới với con mình. Nhưng chúng ta có thể gieo vào con một nội lực đủ lớn – để dù giữa gió dữ, con vẫn có thể thắp sáng chính mình.
Làm cha mẹ, rốt cuộc không phải là cầm tay con đi mãi. Mà là khi con sợ hãi, ta đủ bình tĩnh để ở lại – và giúp con tin rằng:
“Sợ cũng không sao. Ta vẫn có thể bước tiếp.”
Và rồi một ngày kia, khi con bước ra thế giới – chúng ta tin con sẽ không vô cảm, không liều lĩnh, không kiêu ngạo.
