Khi con chơi với những người bạn hay ra lệnh, chơi ăn gian, nói tục hoặc quậy phá, bạn sẽ làm gì?
Bản năng đầu tiên của nhiều cha mẹ là cấm con chơi cùng.
Nhưng sự thật là cách này thường phản tác dụng, đặc biệt với tuổi teen – giai đoạn con rất nhạy với sự kiểm soát và thường phản kháng.
Nghiên cứu tâm lý cho thấy trẻ em, dù nhỏ hay lớn, đều có khả năng tự hình thành nhận thức về tình bạn. Ban đầu, con có thể bắt chước, thỏa hiệp, thậm chí chấp nhận bị chơi xấu. Nhưng theo thời gian, con sẽ nhận ra hành vi đó không lành mạnh và biết lựa chọn tốt hơn– đây là một kỹ năng sống quan trọng.
Vai trò của cha mẹ không phải là “ra lệnh” con chơi với ai, mà là tạo một mối quan hệ đủ an toàn để con tìm đến khi con cần lời khuyên. Nếu cha mẹ chỉ đưa mệnh lệnh, tính độc lập đang phát triển của con sẽ biến thành “lá chắn” chống lại mọi lời khuyên.
VỚI TRẺ NHỎ (DƯỚI 10 TUỔI) – “ĐẶT LUẬT VÀ NGUYÊN TẮC KHI CHƠI CHO CÁC CON!”
Trẻ nhỏ chưa đủ khả năng tự điều chỉnh hành vi khi ở cùng bạn bè, nên cha mẹ chính là “người dẫn đường” để buổi chơi diễn ra êm đẹp. Nghiên cứu về phát triển hành vi cho thấy: đặt giới hạn rõ ràng và nhất quán giúp trẻ học cách tôn trọng không gian và người khác.
• Đặt luật trước khi chơi: “Phòng ngủ là nơi không chơi”, “Không nhảy trên ghế sofa”.
• Sửa nhẹ khi thấy hành vi xấu: “Bin này, chúng ta không nói từ đó, từ này không hay nha các con”.
• Giảm tần suất gặp nếu cần, nhưng tránh tỏ thái độ gay gắt để con không thấy bạn mình bị “ghét bỏ”.
• Mở lòng và chấp nhận sự khác biệt: đôi khi bạn của con có tính cách hơi khác, nhưng trẻ vẫn là 1 đứa trẻ tốt, ngoan và đặc biệt vẫn có thể là người bạn tốt với con.
VỚI TRẺ LỚN (TUỔI TEEN) – “CẤM ĐOÁN TRỰC DIỆN CHỈ KHIẾN CON LÀM NGƯỢC LẠI”
Ở tuổi này, con không chỉ cần bạn bè để vui chơi, mà còn cần tự khẳng định bản thân và học cách tự chịu trách nhiệm. Nếu cha mẹ xen quá sâu hoặc áp đặt “con không được chơi với người đó”, não bộ tuổi teen – vốn rất nhạy với sự kiểm soát – sẽ tự động “bật chế độ phản kháng”.
Nghiên cứu của GS Baumrind đã chỉ ra: cha mẹ quá kiểm soát mọi thứ, nhưng ít lắng nghe cảm nhận của trẻ sẽ khiến trẻ kém tự tin, phụ thuộc hơn so với cha mẹ có nguyên tắc nhưng tôn trọng và lắng nghe con.
Hơn nữa, hiệu ứng “Romeo & Juliet” cho thấy: càng phản đối, con càng gắn bó với người đó, bất kể tốt xấu.
💡 Thay vì cấm đoán, hãy:
• Tạo không gian an toàn để con tâm sự khi gặp rắc rối.
• Đặt câu hỏi mở, không phán xét: “Con thích điều gì ở bạn ấy?”, “Hai đứa thường làm gì cùng nhau?”.
• Kiềm chế “nhảy vào giải cứu” quá nhanh. Hãy để con mắc sai lầm nhỏ và tự rút kinh nghiệm – vì đây chính là bài học sống thật sự về cách chọn bạn, giữ bạn và… chia tay bạn.
CÁCH TRÒ CHUYỆN VỀ TÌNH BẠN – “HỎI ĐỂ CON MỞ LỜI!”
Trẻ em sẽ cởi mở hơn khi cảm thấy được lắng nghe thay vì bị phán xét. Nghiên cứu về kỹ năng giao tiếp cha mẹ – con cho thấy: câu hỏi mở và thái độ không phán xét giúp trẻ chia sẻ nhiều hơn và học cách tự giải quyết vấn đề.
• Với trẻ nhỏ: Chọn lúc yên tĩnh hoặc lúc đọc sách cùng con, hỏi gợi mở:
“Nếu con không muốn chơi trò của bạn Charlotte thì con có thể nói gì?”
“Nếu bạn hay ra lệnh thì con nên làm gì?”
Trẻ nhỏ cần sự hướng dẫn và động lực để thực hiện hành động.
• Với tuổi teen: Đừng tra hỏi ngay, hãy chờ khi con muốn nói rồi hỏi nhẹ nhàng:
“Con thích điều gì ở bạn ấy?”
“Hai đứa có điểm gì chung?”
Trẻ lớn cần đồng cảm, lắng nghe đủ, rồi mới chia sẻ.
• Khi con buồn hoặc khó chịu, đừng vội đưa giải pháp. Chỉ cần lắng nghe để con cảm thấy được đồng hành, không bị đánh giá – đây là nền tảng để con tìm đến cha mẹ khi gặp vấn đề lớn hơn.
Note
Murrihy R. What can you do if you don’t like your child’s friends? 2025. The Conversations
