Năm 1962, tại một khu phố nghèo ở bang Michigan (Hoa Kỳ), giáo sư tâm lý học David Weikart đã tiến hành một thí nghiệm đặc biệt: ông chọn 123 trẻ em độ tuổi mẫu giáo sống trong điều kiện thiếu thốn, và đưa một nửa số trẻ vào một chương trình giáo dục mới mang tên HighScope.
Kết quả theo dõi trong 40 năm cho chúng ta những kết quả thú vị:
- Tỉ lệ tốt nghiệp phổ thông và đại học tăng gấp đôi
- Giảm rõ rệt tỉ lệ thất nghiệp
- Sức khỏe, thu nhập và sự hài lòng cuộc sống cao hơn đáng kể
Không có phép màu. Không có công nghệ hiện đại.
Chỉ là một triết lý đơn giản – nhưng cấp tiến:
Trẻ em có khả năng lên kế hoạch, thực hiện và tự đánh giá – nếu ta thật sự tin và cho chúng cơ hội.
PLAN – DO – REVIEW: Ba bước nuôi dưỡng năng lực tự chủ ở trẻ
Triết lý HighScope không cần lớp học đắt tiền hay giáo cụ chuyên biệt. Điều quan trọng nhất là cách người lớn tương tác với trẻ.
Dưới đây là cách bạn – một người cha, người mẹ – có thể thực hành HighScope mỗi ngày, ngay tại nhà.
PLAN – CÙNG CON LÊN KẾ HOẠCH CHO NGÀY MỚI
Thay vì nói “Hôm nay con phải học bài” hoặc “Mẹ bảo con làm cái này”, hãy hỏi:
“Sáng nay con muốn làm gì trước?”
“Con có muốn thử nấu ăn với mẹ không?”
“Con muốn đọc sách hay vẽ tranh trước bữa trưa?”
Việc lập kế hoạch giúp trẻ hình dung một ngày của mình, hiểu rằng ý kiến của con có trọng lượng, và từ đó, hình thành nền tảng tư duy tổ chức và tự định hướng.
Gợi ý nhỏ:
- Dùng bảng kế hoạch có hình ảnh hoặc sticker để trẻ tự chọn và sắp xếp
- Nếu con còn nhỏ, hãy gợi ý 2–3 lựa chọn thay vì hỏi mở
DO – ĐỂ CON THỰC HIỆN ĐIỀU MÌNH CHỌN
Đây là bước quan trọng nhất – và cũng khó nhất với cha mẹ. Bởi trẻ con sẽ làm đổ nước, làm sai thứ tự, làm chậm, hoặc không “đẹp” như ta mong đợi.
Nhưng chính lúc đó, chúng đang học: học kiên nhẫn, học cách sửa sai, học từ trải nghiệm thực tế.
Hãy tin tưởng và đứng bên như một người bạn đồng hành – sẵn sàng giúp khi con thật sự cần, nhưng không làm thay.
Gợi ý nhỏ:
- Dành thời gian “rảnh” để con được làm việc mà không bị giục
- Chuẩn bị môi trường an toàn và vừa tầm tay con (dao nhựa, ghế thấp, giá sách mở…)
REVIEW – CÙNG CON NHÌN LẠI QUÁ TRÌNH
Sau khi hoàn thành một hoạt động – dù lớn hay nhỏ – hãy cùng con ôn lại:
“Con thích phần nào nhất khi làm bánh?”
“Có gì khó không? Lần sau con muốn làm khác đi thế nào?”
“Con thấy tự hào điều gì hôm nay?”
Bước này giúp trẻ hình thành tư duy phản biện, khả năng tự đánh giá, và quan trọng nhất – nhận ra giá trị của chính mình, dù kết quả chưa hoàn hảo.
Gợi ý nhỏ:
- Có thể làm thành một cuốn “nhật ký HighScope” bằng hình ảnh hoặc tranh vẽ
- Nếu trẻ chưa thích nói, hãy bắt đầu bằng: “Mẹ thấy con làm rất kiên trì lúc…”
TẠI SAO ĐIỀU NÀY QUAN TRỌNG VỚI TƯƠNG LAI CỦA CON?
Trong xã hội nhiều biến động, kỹ năng sống quan trọng nhất không phải là ghi nhớ thật nhiều – mà là:
- Biết đặt câu hỏi
- Biết tự lập kế hoạch
- Biết tự học, tự điều chỉnh
- Và biết rằng: mình có giá trị
Rằng trẻ em có thể tư duy, lựa chọn, và trưởng thành – nếu ta thật sự trao quyền.
