1. Xây dựng thói quen đọc sách
Một sai lầm chung của nhiều cha mẹ là nghĩ rằng việc đọc sách cho trẻ là cần có sách có nội dung hay, sách phải đẹp và bắt mắt, đọc sách phải nghiêm túc. Điều này là không đúng. Để xây dựng 1 thói quen đọc sách ở trẻ, có 2 điều đơn giản đứa trẻ cần:
• Đọc sách nên hiểu là khoảng thời gian giao tiếp tích cực giữa bạn và trẻ. Không cần quyển sách đó ra sao hoặc phải đọc từ đầu đến cuối. Điều quan trọng là trẻ có quan tâm đến 1 điểm nào trong quyển sách khi đọc, trẻ có lập lại hoặc hỏi về nó. Với trẻ, đọc sách là 1 trò chơi, cha mẹ chính là người chơi cùng trẻ và quyển sách là 1 công cụ để lôi kéo sự chú ý và sự phát triển của trẻ. Với trẻ lớn nên được cho tự chọn sách và thảo luận về những điều được nói trong sách khi đọc hoặc khi lựa chọn.
• Đọc sách nên làm thường xuyên, vào 1 giờ cố định trong ngày. Đừng làm nó theo hứng hoặc theo cảm tính. Làm nó thành 1 việc làm hằng ngày sẽ giúp trẻ hình thành thói quen với sách. Đó là bước đầu tiên mà não bộ trẻ phát triển tình yêu sách.
2. Dạy trẻ về tiền
Chúng ta thường sợ trẻ biết dùng tiền quá sớm, rồi tiêu tiền cho việc không đúng như mua bánh kẹo. Do đó, nhiều cha mẹ chọn cách “an toàn” là không cho trẻ tiền, không dạy trẻ cách dùng tiền, cần gì thì ba mẹ mua cho.
Thực ra, cách làm này là không nên. Nếu bạn dạy theo cách này thì khi trẻ thực sự có tiền trẻ cũng không hiểu cách tiêu tiền, nói chi đến tiết kiệm và đầu tư. Và điều đáng nói nữa là trẻ chỉ biết tiêu tiền của cha mẹ và khi tiền không đáp ứng đủ trẻ cũng chỉ biết đòi hỏi nhiều hơn bởi vì trẻ chưa bao giờ được dạy về trách nhiệm của bản thân trong sử dụng tiền.
Hiệp Hội Tâm Lý Học Hoa Kỳ từng chia sẻ việc dạy trẻ về tiền và các nguồn tiền, các khái niệm về tiền là nên làm sớm thì sẽ tốt hơn là muộn. Khi trẻ bắt đầu học đếm có thể bắt đầu dạy trẻ về tiền.
Mỗi độ tuổi sẽ có cách nhận thức về tiền khác nhau.
TRẺ 3-4 TUỔI
Ở độ tuổi này, dạy trẻ nhận thức về dạng tiền và nguồn tiền là quan trọng để trẻ hiểu các dạng có thể chi tiêu và tiết kiệm trong tương lai.
Sau khi mua hàng trong siêu thị hay online, bạn có thể cho trẻ biết “mẹ trả tiền cho cô để mua gói bánh này” hay “mẹ có thể dùng thẻ ATM để thanh toán và phải cần chữ ký của mẹ hoặc số bí mật”
Chỉ dừng ở mức khái niệm cho độ tuổi này.
TRẺ 5-6 TUỔI
Theo TS. Whitebread, ĐH Cambridge, trẻ bắt đầu hiểu giá trị của hàng hóa và định giá. Bây giờ là lúc để bắt đầu giải thích các loại đồ chơi khác nhau có giá bao nhiêu và cách mọi người kiếm tiền. Kết nối việc bố hoặc mẹ đi làm với việc chi tiền mua đồ chơi hoặc đi chơi cùng gia đình. Khi rút tiền lãnh lương, bạn có thể cho trẻ biết “đây là tiền mà mẹ đi làm mà có”.
Từ 6 tuổi, có thể cho trẻ 1 ít tiền tiêu vặt nhỏ, không nên nhiều hơn 10 ngàn VND/ngày. Khuyến khích trẻ chi tiêu khoản tiền đó cho mục đích lành mạnh của trẻ khi có dịp, sẽ tốt hơn là tự bỏ tiền túi của bố mẹ để mua món đồ đó.
TRẺ 7-8 TUỔI
Độ tuổi này trẻ có thể nhận thức và cân đối tiền ít- nhiều trong đưa ra quyết định chi tiêu. Bên cạnh đó, trẻ cũng hiểu về khoản tiết kiệm.
Trẻ có thể bắt đầu dạy về các lọ tiền như bên dưới:
• Lọ tiêu tiền: chi tiêu thứ cần nhất. Với lọ này, con có thể mua đồ chơi, bánh kẹo khi đi học.
• Lọ để dành & lọ cho người nghèo: với lọ này con có thể dùng để mua đồ cho con khi con hết túi tiền tiêu, nhưng con cũng có thể chọn mua cho người khác khi họ cũng hết túi tiền tiêu. Nhiều bé chọn cách dùng số tiền này để cho nhà thờ, cho 1 quỹ từ thiện, cho người vô gia cư, mua bánh cho bạn nhỏ, mua đồ ăn cho mèo hoang, làm bánh cho người già vào ngày lễ. Khi bạn cho trẻ tự chọn sử dụng nó thì bạn đừng can thiệp trẻ dùng nó làm gì. Bạn chỉ gợi ý cho trẻ những nguồn đề cập ở trên, còn quyết định dùng nó thế nào là ở trẻ. Bài học trẻ học về sự lựa chọn sẽ có giá trị rất lớn.
• Lọ đầu tư: trẻ từ 8 tuổi có thể bắt đầu thêm lọ này. khuyến khích con dùng nó để mua sự hiểu biết: Sách, lớp học, khóa học. Hãy hỏi trẻ con muốn tìm hiểu gì thêm. Nếu con biết con cần hiểu thêm điều gì, đó là lúc con cần đầu tư. Dạy con đầu tư không hẳn phải dạy trẻ lấy tiền để học 1 bài học kinh doanh. Đơn giản, bạn dạy trẻ rằng: Giá trị con bỏ ra cho kiến thức bản thân là phần đầu tư sẽ sinh lãi trên bản thân con.
Thay vì mua đồ chơi hay bánh cho trẻ, bạn nên khuyến khích trẻ thực hành 4 lọ này thì sẽ giúp trẻ nhận ra giá trị của chi tiêu trong tương lai.
Người giàu và người nghèo không chỉ khác nhau ở số tiền họ có, mà còn khác nhau ở cách suy nghĩ. Dạy trẻ cách suy nghĩ của người giàu để giúp trẻ trở thành người giàu. Cho trẻ số tiền thật lớn để trẻ trở thành người giàu, mà không dạy trẻ cách suy nghĩ của người giàu thì cũng giống như người trúng số độc đắc không biết làm gì và rồi cũng trở về lại cuộc sống như ban đầu.
3. Dạy trẻ về ý thức mua bánh kẹo
Chúng ta thường la mắng về việc trẻ hay vòi vĩnh mua bánh kẹo. Chúng ta phàn nàn rằng dù đã làm đủ cách từ khuyên nhủ là ăn bánh kẹo gây sâu răng, không tốt, hoặc thậm chí cấm đoán, khẽ tay đau nhưng chúng ta vẫn đau đầu khi giải quyết việc đòi bánh kẹo của trẻ.
Chúng ta nên hiểu rằng: cũng giống như chiếc điện thoại, khi trẻ biết có bánh kẹo, trẻ rất khó cưỡng lại để có chúng. Khuyên nhủ hoặc la mắng không phải là giải pháp. Có 2 cách hiệu quả là:
• Để trẻ lựa chọn trong giới hạn. Thay vì bạn chọn “phiền phức” quyết định liệu cho hay không cho trẻ mua bánh kẹo, thì đã đến lúc bạn trao cho trẻ sự “phiền phức” này và khi đó trẻ luôn làm tốt hơn bạn mong đợi. VD, bạn cho trẻ có 2 phút để chọn, chỉ chọn 1 trong 2 món. Nếu không chọn thì sẽ ra về không có gì được mua. Lúc này, não bộ của trẻ sẽ biết cách giải quyết nó tốt nhất và biết cách chọn và hiểu về giới hạn.
• Giúp trẻ phát triển lối tư duy phản biện. Đây là 1 phương pháp cao cấp có thể phát triển cho trẻ sớm từ 3 tuổi. Đơn giản là tạo các cuộc thảo luận nhóm thường nhật giữa cha mẹ và trẻ về 1 chủ đề nào đó. VD, ở đây là việc mua bánh kẹo. Mục đích của buổi này là giúp trẻ đưa ra phản biện về việc mua bánh kẹo, mua ở đâu, mua số lượng bao nhiêu? Nó rất tốt để giáo dục về ăn bánh kẹo nào tốt, mua ở đâu chất lượng, và lượng ăn giới hạn 1 tuần. Trong thảo luận, cha mẹ với vai trò người chơi, và phải để trẻ chơi cùng bằng việc đưa ra ý kiến, suy nghĩ và tìm giải pháp. Cần có thỏa thuận giữa cha mẹ và trẻ. VD, sự đồng ý của tất cả về số lượng là 3 thanh sôcôla/tuần, chứ không nên có ý kiến hoặc các lời khuyên 1 chiều chỉ từ cha mẹ. Để thành công, trẻ cần đưa ra ý kiến, thảo luận và đồng thuận. Chỉ khi như vậy, bạn sẽ ngạc nhiên rằng trẻ tuân thủ rất tốt những đồng thuận. Và cha mẹ cũng nên như vậy.
Chào các bạn, có một bài học mà chúng ta cũng nên dạy trẻ. Đó là biết ưu tiên dùng tiền để mua tri thức. Những ai biết suy nghĩ rằng bản thân luôn thiếu về tri thức và biết đầu tư giáo dục tri thức cho bản thân, sẽ luôn là người giàu. Giáo dục trẻ về suy nghĩ này thật sự không khó nếu chúng ta dạy trẻ từ nhỏ. Trước tiên là giúp trẻ nuôi dưỡng suy nghĩ
Như trong khi trò chuyện hay trả lời câu hỏi của con cái, chúng ta cần cho trẻ biết nơi nào bạn tìm và có thông tin đó. Ví dụ, bạn có thể nói như vậy “mẹ đọc sách biết được con chim Kiwi là không có cánh nên không thể bay được”. Điều này sẽ giúp trẻ không suy nghĩ lối mòn rằng: Thông tin từ miệng ai đó. Mặc dù nó cũng là 1 nguồn thông tin, nhưng nó mang nhiều ý kiến cá nhân của người nói. Nó chỉ để lấy ý kiến, không phải nguồn tham khảo.
Xây dựng thói quen thảo luận thông tin trong các buổi trò chuyện cùng gia đình sẽ cho trẻ trải nghiệm rằng: Mỗi người đều có quyền cho ý kiến về thông tin họ có, nhưng chỉ những thông tin nào rõ ràng và được tất cả mọi người đồng ý mới có giá trị.
Dạy trẻ kỹ năng tự tìm kiếm thông tin từ sách và báo như thế nào
Một hoạt động rất hay tại câu lạc bộ cha mẹ Light-up ở Anh là cha mẹ thường cho trẻ 1 chủ đề trong tuần. Thông tin có thể tìm ở thư viện, nhà sách, internet. Cha mẹ thường thảo luận nó với trẻ trong giờ xem TV. Sau 1 thời gian, những đứa trẻ này rất am hiểu và có thể dẫn chứng rõ ràng các vấn đề. Các bạn cũng có thể áp dụng cách này với các bé.
Chúc các bé vui khỏe
Anh ơi. E xin 1 vài đầu sách mẹ đọc để biết cách cư xử và giáo dục với ạ.
Chào bạn, đây là 2 tài liệu rất hay (có Tiếng Việt) về nuôi dạy trẻ tích cực và hiểu về hành vi, tâm lý của trẻ từ 0-8 tuổi mà cha mẹ nên đọc để hiểu trẻ hơn
Tài liệu hiểu về tâm lý của trẻ: https://www.unicef.org/…/H%C3%A0nh%20vi%20-%20Kh%C3…
Tài liệu về nuôi dạy trẻ tích cực trong hành trình làm cha mẹ hằng ngày của TS. Joan: https://positivedisciplineeveryday.com/…/Vi-Parent-book…?